Hiện nay hàng chục triệu nông dân ở các tỉnh miền Trung - Tây nguyên, đặc biệt là ở khu vực Nam Trung Bộ đang đứng trước nỗi lo mất mùa vì nắng hạn, các hồ chứa cạn kiệt, sâu bệnh hoành hành.

 Kể từ đầu năm đến nay, tuy có một vài đợt mưa trái mùa do ảnh hưởng của bão số 1 và áp thấp nhiệt đới, nhưng diện mưa không rộng, lượng mưa ít và không đồng đều. có tỉnh hầu như không có giọt mưa nào như ở Ninh Thuận, Bình Thuận.

Mực nước trên một số sông đã xuất hiện mực nước thấp nhất trong chuỗi số liệu quan trắc cùng kỳ nhiều năm như trên sông Kôn tại Bình Nghi, sông Cái Nha Trang tại Đồng Trăng, sông Cái Phan Rang tại Phan Rang…, nhiều sông suối nhỏ đã khô cạn tắt dòng. Đứng trên cầu Đà Rằng trên sông Ba, Phú Cốc sông cái Nha Trang, cầu Đạo Long sông Cái Phan Rang, bình thường vào thời điểm này hàng năm, dòng chảy trên sông nguồn nước khá phong phú, hiền hoà, nhưng vào thời điểm này ngay từ sáng sớm trời đã oi bức, nắng gắt. nhìn xuống dòng sông trông giống như "sa mạc" bởi bãi cát trải mênh mông.

Theo số liệu đến trung tuần tháng 3/2013, phần lớn các hồ chứa thủy lợi ở các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận chỉ còn từ 10 - 30% so với dung tích thiết kế. Nhiều hồ chứa như Hội Sơn, Vạn Hội, Tà Niêng (Bình Định); Tân Giang (Ninh Thuận); Cà Giây, Suối Đá, Trà Tân (Bình Thuận), mực nước hiện tại đã xấp xỉ mực nước chết. Các hồ chứa thủy điện Sông Ba Hạ, Sông Hinh, Krong H’năng mực nước hiện tại đều thấp hơn mực nước dâng bình thường từ 4,0 - 9,0m. Những ngày qua, thủy điện Sông Ba Hạ không thể chạy máy phát điện vì mực nước hồ xuống sát mực nước chết (chỉ còn 0,37m). Theo nhận định từ ngày thủy điện Sông Ba Hạ đi vào hoạt động, chưa bao giờ xảy ra tình trạng thiếu nước bất thường như năm nay, nếu chạy 50% công suất của hai tổ máy thì chỉ một ngày hồ sẽ xuống dưới mực nước chết". Do không có nước chạy máy, sẽ không có nước để trả về sông Ba, các trạm bơm ở vùng hạ lưu nằm bất động, nguy cơ khô hạn sẽ rất nghiêm trọng, nhà máy cấp nước ở huyện Sơn Hòa sẽ điêu đứng, gần 10.000 hộ dân nơi đây có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt.

Mực nước các hồ chứa đã xuống gần đến mực nước chết

Một số dòng sông đã bị khô cạn, tắc dòng

Ngành nông nghiệp các tỉnh đang huy động nhân dân nạo vét kênh mương nội đồng, tiết kiệm nguồn nước tối đa để chống hạn. đi đến đâu cũng nghe bà con nông dân than thở, lo ngại, việc gieo cấy bị đình đốn vì sợ gieo giống xuống cây mọc không nổi, năm vừa rồi mất lũ, mưa ít, đất đai không được bồi đắp phù sa, sâu bệnh, chuột sinh sôi hoành hành, mùa màng thất thu là có thể dự đoán được.

Theo nhận định của Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung Bộ, từ nay đến tháng 8/2013, ở các tỉnh Nam Trung Bộ lượng mưa nửa cuối tháng 3 ở mức thấp hơn TBNN cùng kỳ, tháng 4 xấp xỉ với TBNN, từ tháng 5 đến tháng 8/2013 ở mức cao hơn một ít so với TBNN cùng kỳ. Dòng chảy trên hầu hết các sông đều có xu thế giảm dần đến cuối tháng 8/2013 và hụt hơn so với TBNN từ 40 - 50% cùng kỳ, có nơi thấp hơn. Tình trạng thiếu nước, khô hạn tiếp tục xảy ra trên diện rộng và kéo dài đến cuối tháng 8/2013. 

Do lượng mưa ít, dòng chảy thiếu hụt, dung tích nước các hồ chứa đang ở mức rất thấp, lượng dòng chảy về các hồ đang tiếp tục giảm nên tình hình khô hạn, thiếu nước sẽ iiếp tục gia tăng trên diện rộng, xâm nhập mặn sẽ lấn sâu vào các vùng cửa sông, ven biển; tình trạng cháy rừng có nguy cơ diễn ra khá găy gắt ở các địa phương. Vì vậy đề nghị các địa phương và các ngành liên quan cần tiếp tục chủ động phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn, cháy rừng hợp lý, hiệu quả, hạn chế đến mức thấp nhất các thiệt hại do hạn hán gây ra.

                                                                               KS Võ Anh Kiệt

                                                    Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung Bộ