Chiều ngày 6/4/2013, do mây dông đối lưu phát triển mạnh đã gây ra trận lốc xoáy tại địa bàn xã Phước Tiến, xã Phước Thắng - huyện Bác Ái - tỉnh Ninh Thuận. Lốc xoáy có gió giật mạnh đi kèm mưa lớn và có dông trong thời gian ngắn; lượng mưa đo được tại Tân Mỹ (25,0mm), tại Phước Đại (33,5mm), tại Ma Nới (27,0mm), tại Phước Hòa (50,0mm)... Lốc xoáy đã làm tốc mái 04 phòng học trường Trung học nội trú Bác Ái và tốc mái, nứt tường khoảng vài chục căn nhà; ước tính thiệt hại hàng trăm triệu đồng.

Theo các nhà khoa học về khí tượng thủy văn, lốc xoáy là một hiện tượng gió xoáy cực mạnh, xảy ra trong một phạm vi  nhỏ và tồn tại trong một thời gian ngắn nhưng sức hủy hoại của cơn lốc xoáy rất lớn. Nguyên nhân sinh ra lốc xoáy là do những dòng khí nóng bốc lên cao một cách mạnh mẽ. Trong những ngày nóng nực mùa hè, mặt đất bị đốt nóng không đều nhau, một khoảng nào đó hấp thụ nhiệt thuận lợi sẽ nóng hơn, tạo ra một vùng khí áp giảm và tạo nên dòng thăng, không khí lạnh hơn ở chung quanh tràn đến  thành hiện tượng gió xoáy, tương tự như trong cơn bão.

Đặc điểm của gió lốc là tốc độ gió tăng mạnh đột ngột trong một thời gian rõ rệt. Lốc cũng thường xuất hiện trong những đám mây dông, khi đối lưu phát triển mạnh, sự chênh lệch nhiệt độ theo chiều thẳng đứng lớn, làm cho áp suất thay đổi đột ngột, tạo nên những vùng gió xoáy lớn, có khả năng bốc đi một lúc mấy toa tàu hoả, những ngôi nhà hoặc những tàu thuyền cỡ vài chục tấn, kèm theo lốc thường có dông và mưa đá. Lốc xoáy thường xảy ra trong mùa hè, nhất là những lúc trời oi nóng, hoặc thời kỳ giao thời giữa mùa khô và mùa mưa. Với các cường độ khác nhau, có những trận lốc xoáy ít thiệt hại hoặc ở xa khu dân cư nên cũng chưa điều kiện điều tra đầy đủ. Hầu như ở mọi nơi đều có khả năng xảy ra hiện tượng lốc xoáy. Và điều đặc biệt quan trọng là việc cảnh báo trước để phòng tránh lốc xoáy trong điều kiện khoa học hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, bởi hiện tượng này xảy ra bất chợt trong phạm vi nhỏ, thời gian ngắn.

Tuy nhiên trong thực tế, việc phát huy vai trò cảnh báo thời tiết hạn cực ngắn của Trạm ra đa thời tiết, nhằm phát hiện, cảnh báo sớm những khu vực có nguy cơ xảy ra lốc xoáy là thực sự cần thiết. Điển hình như trong nội dung nhận định thời tiết lúc 14 giờ 30 ngày 06/4/2013, của Trạm Ra đa thời tiết Nha Trang, đã cảnh báo được hiện tượng lốc xoáy: “Tổng quan tình hình mây: 3 giờ qua mây thay đổi, hiện tại mây dông phát triển cục bộ khu vực phía tây vùng núi Ninh Thuận - Bình Thuận. Cmax = 40 dbz - Hmax =12.8 km (khu vực Nha Hố, phía tây Phan Rang). Nhận định thời tiết: Có mưa rào khu vực phía tây Ninh Thuận, Bình Thuận, đề phòng có lốc”. Tại thực địa trận lốc xoáy đã xảy ra cách vị trí cảnh báo chỉ khoảng 20 km.

Ảnh ra đa Cmax lúc 14:07^’ ngày 06/4/2013 – Nguồn: Trạm Ra đa thời tiết Nha Trang

Đặng Thanh Bình - TT KTTV Ninh Thuận