Khí hậu luôn luôn tác động và ảnh hưởng đến đời sống và các hoạt động của con người

Ngược lại, nhiều hoạt động thiếu tính khoa học của con người cũng tác động đến sự biến đổi khí hậu toàn cầu, làm cho các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, đe dọa đáng kể tới sự phát triển bền vững.
Cùng với sự gia tăng dân số, kinh tế và đô thị hóa ngày càng phát triển, nhu cầu về nước ngọt ngày càng tăng. Ðây là sức ép lớn đối với nguồn tài nguyên vốn ít ỏi trên trái đất. Sự khan hiếm nguồn nước càng gay gắt hơn khi mức độ của các loại thiên tai liên quan nước cũng đang có xu hướng gia tăng, là một thách thức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở mỗi quốc gia trên toàn cầu. Cùng đó là sự suy giảm chất lượng nước do bị ô nhiễm bởi nước thải sinh hoạt, công nghiệp và các hóa chất bảo vệ thực vật đang được sử dụng quá nhiều trong nông nghiệp hiện nay.
Nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, những đặc điểm khí hậu và thời tiết của Việt Nam khá phức tạp. Phần lớn lãnh thổ Việt Nam, hầu như nơi nào cũng phải chịu ảnh hưởng của những bất thường do khí hậu, thời tiết với những mức độ khác nhau. Đáng kể đến là cơn bão Linda hình thành nhanh chóng và bất ngờ đổ bộ vào Nam Bộ cuối năm 1997 là hiện tượng chỉ lặp lại trong khoảng gần 100 năm ở vùng này và đã gây ra thiệt hại rất lớn về người và tài sản. Cuối năm 1998 chỉ trong vòng một tháng, ba cơn bão liên tiếp đổ bộ vào các tỉnh miền trung, đây cũng là một kỷ lục về số lượng bão đổ bộ tập trung vào một khu vực trong một thời gian ngắn, đến 2012 cơn bão Sơn Tinh đã có đường đi rất phức tạp và có tốc độ di chuyển rất nhanh trên Biển Đông, sau đó đổ bộ đổ bộ vào các tỉnh từ Thái Bình đến Hải Phòng, gây thiệt hại lớn. Năm 2017 xuất hiện 16 cơn bão trên khu vực Biển Đông, là trong năm có số lượng nhiều cơn bão trong lịch sử, trong đó cơn bão Damrey đã đổ bộ trực tiếp vào các tỉnh Bình Định đến Khánh Hòa, gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản. Năm 2018 là một năm mưa lớn trong thời gian ngắn xảy ra trên thành phố Nha Trang tỉnh Khánh Hòa trong 3 giờ (từ 6h - 9h sáng) lượng mưa đo được ở Nha Trang đã lên đến 235mm.
Hạn hán ở Việt Nam cũng xảy ra ở nhiều nơi với quy mô và mức độ nghiêm trọng, là nguyên nhân thiếu nguồn nước phục vụ đến đời sống của con người. Ðặc biệt hạn hán nghiêm trọng kéo dài xảy ra ở phần lớn các vùng trên cả nước, năm 1998 - 1999 do hậu quả của El Nino đã mang lại những hậu quả nặng nề với đời sống của nhân dân ở nhiều vùng, nhất là các tỉnh ở Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Nam Bộ, Tây Nguyên và vùng núi phía bắc. Hạn hán, xảy ra cháy rừng U Minh vào năm 2002. Vào những năm 2010, năm 2014 đến 2016 cũng là những năm có lượng mưa ít, thiếu nước sinh hoạt và phục vụ sản xuất nông nghiệp trên nhiều vùng trong cả nước, trong đó khu vực Miền trung, Tây Nguyên và Nam Bộ xảy ra diện rộng. Hạn hán đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, như hiện nay hạn và xâm nhập mặn đang diễn ra tại các tỉnh trên Đồng Bằng Sông Cửu Long từ cuối năm 2019 đến nay, gây ảnh hưởng nặng nề đối với sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt hàng ngày của nhân dân nơi đây.
Ngoài ra hàng loạt thiên tai khác với quy mô nhỏ hơn như lũ quét, lốc tố, vòi rồng, v.v... cũng gây những thiệt hại không nhỏ đến đời sống của con người. Ðiển hình có thể kể đến trận lũ quét ở Mường Lay xảy ra năm 1996, dẫn đến phải di chuyển toàn bộ tỉnh lỵ Lai Châu về Ðiện Biên Phủ. Năm 2012 xảy ra lũ quét và sạt lở đất tại huyện Bắc Hà tỉnh Lào Cai, làm thiệt hại nặng nề về người và nhà cửa. Năm 2017 mưa lớn cục bộ tại khu vực trung tâm huyện Mù Cang Chải và các xã lân cận thuộc tỉnh Yên Bái làm 14 người thiệt mạng và hư hại nhiều nhà cửa. Năm 2018 tại thành phố Nha Trang tỉnh Khánh Hòa đã có lượng mưa đột biến rất lớn trong thời gian ngắn, gây ra sạt lở đất cục bộ...
Ngành khí tượng thuỷ văn (KTTV) đã nỗ lực góp phần giảm nhẹ thiệt hại do các hiện tuợng khí hậu thời tiết bất thường gây ra cũng như quản lý nguồn nước tốt hơn. Hệ thống quan trắc đo đạc được tăng cường để theo dõi diễn biến các hiện tượng KTTV, thu thập đầy đủ và chính xác hơn các số liệu phục vụ việc cảnh báo và dự báo thiên tai bão, lũ… Hệ thống thông tin liên lạc giữa Tổng cục KTTV với các cơ quan chỉ đạo phòng tránh giảm nhẹ thiên tai và phương tiện thông tin đại chúng cũng được nâng cấp và ngày càng được hiện đại hóa. Các bản tin dự báo, cảnh báo đã được đưa đến các đối tượng sử dụng kịp thời và đầy đủ hơn.
Trong thời gian tới, ngành KTTV tiếp tục đầu tư nâng cao năng lực phục vụ, phối hợp các ngành hữu quan trong các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ, nghiên cứu khoa học, hợp tác chiến lược với các tổ chức quốc tế, tập trung cải thiện khả năng dự báo, nâng cao chất lượng công tác cảnh báo kịp thời, chính xác và có độ tin cậy cao nhất là trong tình hình biến đổi khí hậu, các hiện tượng KTTV ngày càng diễn biến phức tạp; nâng cao chất lượng dự báo khí tượng, thủy văn, giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ môi trường, phục vụ ngày càng hiệu quả cho sự phát triển bền vững của đất nước trong sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

 Bài viết: Nguyễn Đăng Hùng