Vòng tuần hoàn nước kết hợp với quá trình kiến tạo của Trái đất qua hàng tỷ năm tạo nên sự sống và đa dạng khí hậu. Trên lục địa Trái đất có thể chia thành các đới khí hậu tương đối đồng nhất theo vĩ độ, tính từ cực đến xích đạo có 4 đới khí hậu: hàn đới, ôn đới, cận nhiệt đới, nhiệt đới.

Để tìm hiểu kỹ hơn về vai trò của nước trong việc đánh giá khí hậu, ta có thể thông qua các đặc trưng về lượng mưa (lượng nước ngưng tụ từ mây rơi xuống mặt đất), lượng bốc hơi (lượng nước từ bề mặt bốc hơi vào bầu khí quyển) trong khoảng thời gian dài nhất định. Đây là một trong những cơ sở đánh giá, phân chia mùa, khí hậu tại một địa phương, vùng, miền. Cụ thể, khí hậu khu vực Nam Trung Bộ được thể hiện qua đặc trưng tổng lượng mưa, bốc hơi năm trung bình từ 1977-2015 (Hình 2) dưới đây.

 

 

Theo hình 2 cho thấy, Nam Trung Bộ có tổng lượng mưa năm dồi dào, phổ biến từ 1500-2000mm, bốc hơi lớn 1000-1800mm; mang đặc trưng rõ nét của vùng khí hậu nhiệt đới. Tổng lượng mưa năm trên khu vực lớn hơn lượng bốc hơi từ 300-1000m nên khí hậu khu vực mang tính nhiệt ẩm cao. Tuy nhiên, vùng từ phía nam Khánh Hòa đến bắc Bình Thuận có lượng mưa nhỏ hơn lượng bốc hơi làm cho vùng này khô nóng hơn nơi khác của khu vực Nam Trung Bộ. Nơi khô nóng nhất khu vực là tỉnh Ninh Thuận với lượng mưa năm thấp hơn bốc hơi năm 939mm. Có thể thấy, địa hình đã tác động đáng kể tạo nên một tiểu vùng khí hậu khô nóng tại khu vực Nam Trung Bộ.

Mặt khác, lượng mưa tích trữ được theo thời gian trong năm là cơ sở để phân mùa trong khu vực. Ở đây ta xét tổng lượng mưa tháng tại một số trạm từ năm 1977 đến 2015 trên khu vực Nam Trung Bộ (Hình 3).

Tổng lượng mưa tháng tại các trạm Hoài Nhơn, Quy Nhơn (Bình Định), Tuy Hòa (Phú Yên), Nha Trang (Khánh Hòa), Phan Rang (Ninh Thuận) có biến trình năm khá tương đồng nhau. Lượng mưa phổ biến dưới 100mm từ tháng 01 đến tháng 8, riêng tháng 5 đến tháng 7 có lượng mưa nhỉnh hơn các tháng còn lại, đợt mưa lớn xuất hiện trong thời kỳ này được địa phương gọi là mưa tiểu mãn. Lượng mưa các trạm này có sự tăng vọt từ tháng 9 đến tháng 12, cao điểm là tháng 10 và 11 với lượng mưa từ 400-600mm/tháng. Các tỉnh Bình Định đến Ninh Thuận có mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 12, mùa khô từ tháng 1 đến tháng 8. Lượng mưa tháng tại các trạm Phan Thiết, La Gi (Bình Thuận) lại có biến trình năm hoàn toàn khác, mưa tập trung từ tháng 5 đến tháng 10 với lượng khá đều nhau, tháng 11 mưa giảm nhanh; tháng đến tháng 4 năm kế lượng mưa hầu như không đáng kể.

Tóm lại, với những tính chất đặc biệt của nước dưới tác động của Mặt trời, hoạt động của Trái đất đã hình thành vòng tuần hoàn nước. Quá trình lặp lại của vòng tuần hoàn nước cùng với vị trí địa lý tạo nên 4 đới khí hậu chính: hàn đới, ôn đới, cận nhiệt đới, nhiệt đới. Các số liệu thống kê về mưa và bốc hơi tại khu vực Nam Trung Bộ cho thấy đây là vùng khí hậu nhiệt đới với lượng ẩm lớn. Mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12, mùa khô từ tháng 1 đến tháng 8 và mưa tiểu mãn thường xảy ra từ tháng 5 đến tháng 7. Riêng cực nam của khu vực, tỉnh Bình Thuận mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Như vậy, nước không chỉ đóng vai trò quan trọng trong đời sống dân sinh, kinh tế mà còn là nhân tố thiết yếu trong quá trình hình thành khí hậu.